In de komende vijf minuten wil ik u een globaal beeld schetsen van het fietsbeleid in het eerste decennium van de 21-ste eeuw. Over de weginfrastructuur, de stallingen, de verkeersveiligheid en de innovaties.
Eerst twee grafieken over maatschappelijke betekenis van de fiets.
2.
Het is al gezegd: de fiets is essentieel voor de bereikbaarheid, leefbaarheid en volksgezondheid. Een kwart van alle ritten gaat per fiets. De afgelopen 10 jaar is het fietsgebruik licht gestegen, maar niet spectaculair. Dat verandert als we inzoomen op specieke deelmarkten en gebieden. Binnen de ring A10 Amsterdam bijvoorbeeld steeg het marktaandeel van 35 naar 48 procent.
3
Slechts een kleine toename van het fietsgebruik heeft grote gevolgen voor een stad. Vooral het tekort aan autoparkeerplaatsen in het centrum daalt enorm en het oponthoud voor automobilisten neemt sterk af. De afname van de bewegingsarmoede is minder spectaculair, maar dit probleem is zo groot, dat ook een kleine afname goud waard is.
4
Dan de weginfrastructuur. Er zijn de afgelopen tien jaar talloze fietspaden, fieststroken en fietstunnels aangelegd. We zijn er inmiddels aan gewend geraakt, maar het blijft essentieel voor het fietsgebruik in Nederland. Vlot, veilig en comfortabel.
5
Hier en daar zijn de fietspaden uit de jaren 80 alweer afgebroken afgebroken. Met de aanleg van rondwegen en nieuwe invalswegen daalden de autointensiteiten. De noodzaak van gescheiden fietsvoorzieningen verdween. En het past goed in de populaire shared-space-gedachte.
6
De rotondetrend uit het eind van de vorige eeuw zette door. Menig verkeerslicht moest het veld ruimen. Vaak een verbetering voor fietsers, zeker als zij ook profiteren van de voorrang. Maar met de uitvinding van turborotonde dreigt deze zegen te veranderen in een vloek voor fietsers.
7
Wethouders en stedebouwers ontdekte de fietsbrug als middel om een statement te maken. Een mooi ontwerp mag wat extra kosten.
7a Oordeelt u zelf
8 Steeds meer treinreizigers ontdekten de fiets. In vijf jaar groeide het fietsgebruik naar stations met zo’n vijftig procent. Keerzijde is een enorme vraag naar stallingen. Hoewel er honderden miljoenen geïnvesteerd is in nieuwbouw, blijft er een nijpend tekort bestaan.
9 De exploitatie en het beheer van stallingen ontpopten zich als zorgelijke stiefkindjes. Professionaliteit ontbreekt vaak. Weesfietsen houden een aanzienlijk deel van de dure capaciteit bezet.
10 Maar laten we vooral ook trots zijn op de mooie stallingen die gerealieerd zijn. Het zijn vaak juweeltjes.
11 Bij de verkeersveiligheid springen drie zaken in het oog:
• de maatschappelijke aandacht voor de dode-hoekproblematiek bij vrachtauto’s, die resulteerde in de invoering van de dodehoekspiegel;
• de stijging van het aantal fietsers dat licht voert, onder andere door campagnes , handhaving en de beschikbaarheid van led-lampjes;
• en tenslotte het weren van bromfietsers van de fietspaden.
11 Ondanks de vele inspanning is de ontwikkeling van het aantal fietsslachtoffers zorgelijk. Het aantal fietsers dat met ernstig lestel in het ziekenhuis wordt opgenomen steeg.
13 De belangrijkste verklaring is de vergrijzing. Het aantal fietskilometers door ouderen is meer dan verdubbeld. Bovendien zijn ouderen kwetsbaarder. Een botsing met bijvoorbeeld een paaltje heeft dan al snel ernstige gevolgen. En dan te bedenken dat de grootste vergrijzingsgolf nog moet komen. Het beperken van het aantal fietsslachtoffers is daarmee in de toekomst een bijna een onmogelijke opgave.
14 En dan de innovaties. Ook voor fietsers is het makkelijker geworden om de weg te vinden. Enerzijds door het simpele doch doeltreffende kooppuntensysteem, dat vanuit België heel Nederland veroverde. Daarnaast zijn er verschillende digitale fietsrouteplanners ontwikkeld, de belangrijkste door de Fietsersbond.
15 Ook fietsendieven worden geconfronteerd met nieuwe technologie. De anti-diefstalchip wordt ingevoerd.
16. De opmars van de elektrische fiets is een innovatie die diepe sporen zal nalaten in het Nederlandse verkeersbeleid. 1 op de 5 nieuwe fietsen is elektrisch.
17. Van eerder datum is de populariteit van de bakfiets. TV- sterren uit de grachtengordel ontdekten dat een bakfiets toch wel veel handiger en goedkoper is dan een Hummer. De rest van Nederland volgde.
18. De OV-fiets deed het goed in de nichemarkt van het natransport van de trein. In de fietsverhuursystemen werd Nederland overigens links en rechts gepasseerd door grote buitenlandse steden: zoals Parijs, Barcelona en Londen.
19. Tot slotte DE ontdekking van de jaren nul: de omafiets. De halve vaderlandse jeugd en verder iedereen die hip wil zijn fietst er op rond . Hoe gammeler, hoe beter. Geen versnellingen, geen naafdynamo, geen voorvorkvering, geen carbonframe, vaak zelfs geen framenummer, laat staan een anti-diefstalchip. Maar natuurlijk wel een kratje voorop. Welke beleidsmaker had het kunnen verzinnen? Ook in het fietsbeleid blijft het steeds weer een uitdaging om in te spelen op de onvoorspelbare grillen van de consument.