De Fietscommunity op 27 september, waar onderzoekers en praktijk elkaar ontmoette, sprak over vervoersarmoede. Opvallende vraag: is investeren in stationsstallingen wel eerlijk?

Hugo van der Steenhoven (Hugo Cycling) en Rob van der Bijl (RVDB Go Dutch Cycling) presenteerden in Utrecht (een nog te publiceren) onderzoek naar vervoersarmoede in opdracht van de vier grote steden. Vervoersarm ben je als je geen toegang hebt tot mobiliteit waardoor je niet kan deelnemen aan het maatschappelijke leven. Hoewel Nederland in vergelijking met andere Europese landen, onder andere dankzij de ‘goedkope’ fiets, er nog niet zo slecht voor staat, bestaat ook in Nederland vervoersarmoede. Zo zijn er in Rotterdam-Zuid bijvoorbeeld kinderen die niet naar de sportclub gaan omdat ze geen fiets hebben.   

Obstakels
Fietsen lijkt vergeleken met OV en de auto, een redelijk gemakkelijke toegankelijk modaliteit. Maar Van der Steenhoven en Van der Bijl ontdekten dat ook fietsen of liever het ‘fietssysteem’ best ingewikkeld is. Er kunnen veel obstakels liggen om dit fietssysteem te gebruiken. Je hebt geld nodig om een fiets te kopen, een tweedehands fiets kost toch al gauw 100 euro. Je moet een beetje kunnen repareren, afstellen. En er is een rij noodzakelijke vaardigheden: ergonomische vaardigheden, maar ook moet je je kunnen oriënteren, je hebt culturele bagage.  Van der Bijl: ‘Niet in alle culturen is het vanzelfsprekend je been over het zadel te zwiepen.’  En er is conditie nodig en motivatie, ‘je moet het willen.’ De perceptie van veiligheid bleek een belangrijk interne drempel. Van der Bijl: ‘Dat is niet wetenschappelijk bewezen, maar in gesprekken is dat wat je hoort: angst.‘ Verhalen over ongevallen gaan lang rond. Van der Steenhoven: ‘Veel naoorlogse wijken waar juist deze groep woont, is ingericht op de auto. Daar gebeuren elke dag ongevallen.’

Rechtvaardig?
Het fietssysteem is niet voor iedereen weggelegd. Dat roept de vraag op (die onderzoeker Karel Martens eerder stelde) of sommige investeringen in infrastructuur wel rechtvaardig zijn omdat de groep wordt bediend die toch al toegang heeft tot mobiliteit. Wie bedien je bijvoorbeeld met een investering in een stationsstalling, de groep die toch al toegang heeft tot fietsmobiliteit? Van der Bijl: ‘Bij stations zijn fantastische stallingen gebouwd, maar stallingen in directe woonomgeving ontbreken in sommige wijken. In Rotterdam zijn er scholen zonder fietsparkeervoorzieningen. Dat schuurt.’

Zwolle
Praktische initiatieven kunnen iets aan vervoersarmoede doen. Met steun van de Tour de Force is in Zwolle een samenwerking tussen gemeente en welzijnsorganisatie Travers van start gegaan om iets aan vervoersarmoede te doen door middel van de fiets. Duizenden fietsen die in Zwolle bij de AVAC belanden worden opgeknapt door jongeren die buiten de boot zijn gevallen. Die fietsen worden dan weer gebruikt in fietslessen. Studenten van ROC Deltion krijgen studiepunten om te helpen bij fietslessen.