Dag 1 - Maandag 25 juni - de aanloop

De Bixi is de hipppe leenfiets uit Montreal. Vergelijkbaar met de Vélib uit Parijs, maar dan van een concurrerend (Canandees) bedrijf. Ter gelegenheid van Velo-city zijn een paar honderd Bixi's naar Vancouver getransporteerd. De deelnemers van de conferentie mogen gebruik maken van de Bixi en je ziet dat dat wat losmaakt bij de inwoners van Vancouver. 

Hoewel men inmiddels gewend is aan fietsen in het straatbeeld (2 procent van de verplaatsingen gaat per fiets), trekken de Bixi's toch veel bekijks. Voorbijgangers willen weten wat voor soort fiets het is en reageren positief op de uitleg.

De hotels zijn nog niet ingericht op congresgangers die 's nacht hun hippe leenfiets veilig willen stallen. De receptionist adviseert de Bixi mee te nemen naar de hotelkamer. Overigens lijkt het voor de inwoners van Vancouver niet ongebruikelijk om de eigen fiets in de lift mee te nemen naar het appartement. Op verschillende balkons staan fietsen, soms half over de ballustrade.

Bij de Nederlandse congresgangers (het gaat om enkele tientallen landgenoten) maakt juist de helm die bij de Bixi geleverd wordt, de tongen los. In Vancouver schrijft de wet voor dat fietsers een helm dragen. Dat stelt veel Nederlanders voor een dilemma. Is het dragen van een helm niet een knieval aan een slechte beleidsmaatregel? Een veteraan uit de fietswereld weigert om principiele redenen zelfs de helm in ontvangst te nemen. Een andere deelnemer roept op tot een ludieke actie van de Nederlandse deelnemers tijdens de Bike Parade op woensdagavond. Veel Nederlanders hebben de helm in ontvangst genomen (een mooi Belgisch ontwerp), maar zetten hem niet op. Uit principiële of praktische redenen. Een inwoner van Vancouver zegt dat ze zich geen zorgen hoeven te maken. De meeste politie-agenten zien het door de vingers.

Het bedrijf dat de Bixi's levert (Public Bike System Company, PBSC) neemt geen enkel risico. Als je gebruik wil maken van de Bixi moet je een verklaring ondertekenen. "I understand, acknowledge, and agree that bicycle riding is an inherently risky activity, and that there is a high risk of serious bodily injury or even death when riding a bike." De medewerker van PBSC geeft toe dat het niet echt een reclametekst is om het fietsen te promoten.

Dag 2 - Dinsdag 26 juni

De burgemeester van Vancouver, Gregor Robertsen, opende dinsdagochtend Velo-city Global 2012. Al voor zijn verkiezing tot burgemeester stond Robertsen bekend als een fervent fietsforens. Hij vertelt dat fietsen voor hemzelf een belangrijke manier is om contact te houden mijn zijn stad. Enig oponthoud bij de kruispunten vindt hij dan ook niet zo erg, want dat biedt weer gelegenheid voor een praatje met zijn inwoners. Volgens Robertsen is meer fietsgebruik niet alleen goed voor de bereikbaarheid en de kwaliteit van de openbare ruimte, maar ook voor de sociale samenhang in een stad. Veel snelgroeiende steden worstelen met 'the loss of cummunity'. Grote steden moeten volgens hem investeren in het gevoel van erbij horen en er is volgens Robersten geen betere manier om dat te doen dan het promoten van de fiets. Volgens de burgemeester is Vancouver op de goede weg. Hoewel het aantal inwoners en banen in downtown de laatste jaren fink is gestegen, daalde het aantal autoritten met een vijfde. Het mobiliteitsbeleid past in het streven van Robertsen om in 2012 de groenste stad van de wereld te zijn.

Een andere inleider tijdens de openingssessie, Gil Penalosa, de directeur van 8-80 cities, heeft lovende woorden voor de burgemeester, maar vindt dat deze te weinig lef toont. De doelstellingen moeten ambitieuzer. Als bestuurder van Bogota is het Penalosa gelukt om de fiets in een paar jaar op de kaart te zetten in deze relatief arme Zuid-Amerikaanse stad. Dan moet het in het rijke Vancouver ook kunnen. Bovendien vindt Penalosa dat veel Amerikaanse en Canadeze steden de verkeerde prioriteiten stellen. Ze geven geld uit aan leuke dingen, als routebordjes, fietskaarten, wegmarkering, fietsverhuur- en parkeersystemen, terwijl aan de twee belangrijkste voorwaarden niet is voldaan: veilige verblijfsgebieden en een samenhangend fietsnetwerk. Penalosa pleit voor de 8-80 test. Een stad is pas fietsvriendelijk als je je zoon van 8 of je moeder van 80 er met een gerust hart doorheen laat fietsen. De gepassioneerde speech wordt beloond met een staande ovatie van de congresgangers.

De toespraak van Wan-Su, burgemeester van de Zuid-Koreaanse stad Changwon City, doet beseffen hoe groot de verschillen in de wereld zijn als het gaat om het ontwikkelen en implementeren van beleid. Zijn stad is in 30 jaar tijd uit de grond gestampt en telt inmiddels meer dan een miljoen inwoners. Enkele jaren geleden reisden Wan-Su en zijn medewerkers naar Parijs om de Vélib te bekijken. Inmiddels hebben ze het fietsverhuursysteem gekopieerd en verbeterd. In vergelijking daarmee mag het allemaal wel wat doortastender in Vancouver (en veel andere Amerikaanse en Europese steden). Een belangrijke overeenkomst is wel dat de burgemeester van Changwon eveneens een fervent fietser is en daarmee een stuwende kracht voor het fietsbeleid.

Nog twee notities uit een sessie over elektrische fietsen. De Zweed Michael concludeert dat de opkomst van de elektrische fiets een aantal aanpassingen vergt in de fietsinfrastructuur, waar ook de gewone fietsers van zullen profiteren. Fietspaden moeten breder vanwege de grotere snelheidsverschillen, fietsparkeervoorzieningen moeten beter omdat de e-fietsen gevoeliger zijn voor weersinvloeden en diefstal en in fietsnetwerken moet meer aandacht komen voor gestrektere routes over langere afstanden. Tot slot: Elizabeth Gordon uit de Verenigde Staten ontdekte dat gebruikers van elektrische fietsen zich beter houden aan de regels op 4-way-stop-kruispunten, omdat stoppen en optrekken minder moeite kost.

Dag 3 - Woensdag 27 juni

De dag begon in alle vroegte met een side-meeting van nationale fietscoördinatoren van een aantal Europese landen, variërend van Noorwegen via Frankrijk tot Hongarije. De mate waarin de nationale overheden werk maken van het fietsbeleid, verschilt sterk. Over het algemeen hebben de nationale overheden in de landen om ons heen meer speciale fietsambtenaren in dienst dan de Nederlandse rijksoverheid. De aanpak van Duitsland oogt degelijk, met een heuze Fahrradakademie om gemeentelijke verkeersmedewerkers bij te scholen. Hongerije ontbeert daarentegen een fietsprofessional op nationaal niveau. De Hongaarse vertegenwoordiger deed zijn verhaal in zijn vrije tijd. Dat neemt niet weg dat Hongerije buiten Boedapest een echte fietscultuur heeft. In plattelandsstadjes ligt het aandeel van de fiets volgens hem vaak rond de 50 procent.

De Franse nationale overheid heeft een speciale 'monsieur Vélo' aangesteld, die beleid van de verschillende ministeries op elkaar moet afstemmen. Hij vertelde dat de openbare fietsverhuursystemen een enorme impuls geweest zijn voor het fietsgebruik. Inmiddels hebben 34 Franse steden zo'n systeem. In Parijs is mede door de Vélib in 5 jaar tijd het aantal fietsers gegroeid met 42 procent. 1 op de 3 fietsen die je daar voorbij ziet komen is een Vélib. Maar de introductie van een fietsverhuursysteeem is geen garantie voor succes. In Marseille blijft de groei van het fietsverkeer uit. En in Aix en Provence, een stad met zo'n 100.000 inwoners, wordt het verhuursysteem al weer opgeruimd.

Tot ergernis van veel Nederlandse deelnemers, komt Nederland nauwelijks voor in het plenaire programma van Velo-city. Loopt Nederland te ver op de troepen vooruit of weten we ons gewoon slecht in de spotlights te plaatsen? In het plenaire programma van de woensdag is de vloer voor Kopenhagen, Vienna of de Australische stad Adelaide. Het verhaal van Morten Kabell uit Kopenhagen kan in ieder geval ook Nederlandse steden inspireren. Om forensen uit de omliggende gemeenten op de fiets te krijgen worden de komende 12 jaar 26 cycle-superhighways aangelegd. Kosten: 170 miljoen dollar. Kabell relativeert: "Dat is vergelijkbaar met de kosten voor de aanleg van 1 km metro." Onlangs is de eerste cycle-superhighway met een lengte van 17 kilometer geopend. Wat er precies superhighway aan is, is op de foto's niet echt te zien. Het zijn keurige fietspaden. Er is aandacht besteed aan de doorstroming, onder andere door een groene golf voor fietsers. Dat neemt niet weg dat de resultaten indrukwekkend zijn. Het aantal fietsers op het traject is toenomen met 50 procent. In absolute aantal: 4.200 extra fietsers per dag.

Aan het eind van de middag heeft het Nederlandse consulaat-generaal in Vancouver alle Nederlandse deelnemers uitgenodigd voor een borrel in chique hotel. Consulaten en ambassades willen de groeiende belangstelling van Amerikaanse en Canadese steden voor de fiets benutten om de contacten te verstevigen. Voor het Nederlandse consulaat in Vancouver is het daarbij wel een beetje balanceren. Vancouver kent een aantal fietsactivisten met een licht anarchistische inslag en daar wil het consulaat niet al te veel mee geassocieerd worden.

Aan het eind van de avond kom ik, op weg naar het hotel, terecht in een groepje fietsactivisten. Ze rijden op zelfgemaakte aparte fietsen. Bijvoorbeeld twee fietsen op elkaar gelast. Daarnaast een grote mobiele geluidsbox die omgebouwd is tot fietskar. Eén van de 'anarchisten' nodigt uit 'to join the party'. Als ik vertel over het vierdaagse congres over fietsbeleid, zegt ze verbaasd: dat hebben we toch allemaal al uitgezocht?

Dag 4 - Donderdag 28 juni

Tussen alle opgetogen verhalen van steden over de wereld die goed bezig zijn, een somber verhaal uit China. Assistent-professor Jinhua Zhao zet de cijfers op een rijtje. Het aandeel van de fiets in Beijing is in 20 jaar tijd gedaald van een 60 procent in 1986 naar ongeveer 16 procent nu. Het liefst had Zhao zijn presentatie dan ook de titel "De onmogelijkheid van duurzaam transport in China" meegegeven, maar dat vond hij te zwartgallig. Uiteindelijk is het geworden "Het smalle pad voor fietsers in China". Aan de andere kant: in Vancouver moet het fietsgebruik verviervoudigen om op het niveau Beijing te komen.

Het verhaal over China doet denken aan de ontwikkelingen in Nederland in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw. Ook bij ons daalde het fietsgebruik in 20 jaar tijd dramatisch. Gelukkig herstelde het zich weer enigszins na de ommekeer in de jaren zeventig. Volgens Zhao zijn de condities voor een revival van de fiets in China wel aanwezig: het land kent een lange fietstraditie, het fietsbezit is hoog en de royale fietsinfrastructuur uit de hoogtijdagen is op veel plekken nog aanwezig. Het grote probleem, zegt Zhao, is het imago van de fiets als vervoermiddel voor de armen. Hij laat een reclameposter zien van een wulpse filmster, met de tekst: "I would rather cry in a BMW than smile on your bike". In die zin heeft Vancouver betere perspectieven dan Beijing, omdat de fiets hier meer iets is voor de jonge en gezonde stadsbewoners. Maar Zhao houdt hoop. Ook de voorkeuren van mensen kunnen in 20 jaar tijd drastisch veranderen.

Dag 5 - Vrijdag 29 juni - slot

Een fietsblog over Vancouver is niet compleet zonder aandacht voor de rekken op de bussen. Honderd procent van de openbaar vervoerbussen in Vancouver hebben zo'n fietsrek voorop, met ruime voor twee fietsen. Dat is toch zeker bijzonder. Een passagier die een fiets wil meenemen, moet het rek zelf uitklappen en - onder het toeziend oog van de buschauffeur die achter het stuur blijft zitten - zelf de fiets erop zetten. Dit past in het fietsbeleid van Translink, een soort regionale vervoerautoriteit, die niet alleen het ov exploiteert, maar ook eigenaar is van bruggen en zelfs actief is in het vervoersmanagement. De fiets mag gratis mee op de bus (maximaal 2), in de metro/skytrain (uitgezonderd enkele drukke spitslijnen), in de seabus (maximaal 6) en voor 1 dollar in de westcoast-express. Verder legt Translink fietspaden onder de skytrain aan. Omdat ze toch beschikken over de grond. Wellicht ook een idee voor ProRail.
De fietsrekken voorop de bussen werden halverwege de jaren negentig geïntroduceerd op een buslijn richting de veerboot naar Vancouver Island. Het was erg moeilijk hier fietsend te komen, vanwege een tunnel met een fietsverbod. Belangenorganisaties hebben toen geopperd de bussen naar de veerboot te voorzien van fietsrekken. Aanvankelijk bleef dit beperkt tot enkele lijnen, maar op een gegeven moment heeft de directie van Translink besloten alle bussen te voorzien van een fietsenrek. Het maakt de bedrijfsvoering veel flexibeler, omdat alle bussen overal ingezet kunnen worden. En voor de consument is het natuurlijk ook veel eenduidiger.

Op enkele lijnen, zoals naar de universiteit en naar de veerboten, worden de rekken heel goed gebruikt. Bijna elke bus vervoert wel één of twee fietsen. Omdat er per bus maar twee fietsen meegenomen kunnen worden, gebeurt het regelmatig dat het rek al vol is. Vanwege de hoge frequentie (elke 3 minuten) is dat meestal geen probleem. Op de bussen die door downtown rijden, zie je slechts af en toe een fiets.
In Nederland zijn in het verleden ook wel pogingen geweest om bussen te voorzien van fietsenrekken aan de voorkant. Dit stuitte onder andere op verkeersveiligheidsbezwaren. Bij een aanrijding met een fietser of voetganger zou het rek extra letsel kunnen veroorzaken. Voor Rachel Jamieson, die namens Translink een rondetafelsessie verzorgt, is dit helemaal nieuw. Sinds de introductie halverwege de jaren negen is veiligheid nooit een punt van discussie geweest.

Voor automobilisten in Vancouver zijn het zware tijden. In vier dagen tijd zijn er drie fietsoptochten door de stad: donderdag de officiele Velocity Bikeparade, vrijdag - zoals elke laatste vrijdag - van de licht anarchistische Critical Mass en op zondag de Naked Ride. De grote groepen fietsers die de volledige breedte van de weg gebruiken, veroorzaken de nodige opstoppingen voor het verkeer. Hoewel, de leus van de Critical Mass is: we don't block the traffic, we are the traffic!
Voor verschillende Nederlandse Velocity-gangers is de Critical Mass de informele afsluiting van het congres. Enkelen nemen de gelegenheid te baat om tijdens de Critical Mass, net als de dag ervoor tijdens de officiele Bike Parade, te protesteren tegen de helmplicht in Vancouver. Demonstratief hebben ze een oranje opblaasklomp op hun hoofd gezet.
De Critical Mass is een bijzonder fenomeen. Een groep van enkele honderden, misschien wel duizend fietsers, nemen de brede straten van Vancouver over. Veel deelnemers hebben zich bijzonder uitgedost. De groep wordt begeleid door agenten op de fiets en op de motor. Voor de autoriteiten is het op elk kruispunt weer een verrassing waar de groep heen gaat. Er is geen route uitgestippeld. Er zijn geen leiders, want "iedereen is een leider." De mensen die voorop fietsen, mogen bepalen waar ze heen gaan. En dan maar hopen dat de meute volgt. Vandaag gaat de Critical Mass na wat omzwervingen over de Lions Gate Bridge: 61 meter hoog. De autobilisten in de files die aan beide zijden van de brug ontstaan, moeten zo'n half uur geduld hebben. Na een flinke klim hebben we een schitterend uitzicht op down town Vancouver in de avondzon.

Otto van Boggelen
Coördinator Fietsberaad