Terug naar 'Kennisbank'
Submenu openen

SWOV zet feiten over fietshelmgebruik op een rij

SWOV zet feiten over fietshelmgebruik op een rij

  • Soort:Nieuws Fietsberaad
  • Datum:17-06-2025
Op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, dat met campagnes vrijwillig fietshelmgebruik wil stimuleren, heeft SWOV literatuuronderzoek gedaan naar de effecten van de fietshelm. Hieruit blijkt dat onder meer dat de fietshelm effectief is tegen hoofdletsel en dat het stimuleren van fietshelmgebruik niet hoeft te betekenen dat het fietsgebruik daalt.

Het rapport Feiten over de fietshelm sluit onder meer aan op de discussie of preventie van fietsongevallen niet belangrijker is dan het beperken van de consequenties ervan en de discussie of de fietshelm leidt tot risicovoller gedrag van fietsers en andere weggebruikers. Het literatuuronderzoek is gebaseerd op de Factsheet Fietshelm van SWOV, en waar nodig uitgebreid met extra literatuur. Hieronder zijn de belangrijkste bevindingen samengevat.
 
Hoe goed beschermt een fietshelm tegen hoofdletsel?
Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat het risico op dodelijk hoofdletsel afneemt met 71 procent, het risico op ernstig hoofdletsel met 60 procent en het risico op matig of licht hoofdletsel met 48 procent. Bij een meerderheid van de fietsdoden (73 procent) en ernstig fietsgewonden (87 procent) is hoofdletsel het enige ernstige letsel. Met een fietshelm zou een groot deel van hen waarschijnlijk niet overlijden of minder ernstig gewond raken.
Een fietshelm is effectiever bij fietsongevallen waar geen motorvoertuig bij betrokken is, zoals bij valpartijen en ongevallen bij lagere snelheden.  
 
Hoeveel verkeersdoden scheelt fietshelmgebruik?
Volgens een prognose van de verkeersveiligheid in 2030 zou het, als iedereen op de fiets een helm op heeft, 100 – 110 fietsdoden en 1.700 – 1.900 ernstig gewonde fietsers kunnen schelen. Als de helft van alle fietsers een helm draagt scheelt dit 50 fietsdoden en 800-900 ernstig gewonden.
Dit zijn optimistische getallen. Ruim 10 procent van de ernstig verkeersgewonden had ook ander ernstig letsel dat niet door een helm te voorkomen is. Bij de fietsdoden had een kwart ook ander ernstig letsel. Het is daarom niet duidelijk of hoofdletsel de primaire doodsoorzaak is geweest.
Als een motorvoertuig betrokken is bij een fietsongeval leidt dat relatief vaker tot ernstig en dodelijk hoofdletsel dan wanneer dat niet zo is. Een fietshelm helpt dan wel om het hoofdletsel te beperken maar ongevallen met een motorvoertuig leiden vaak ook tot ernstig letsel aan andere lichaamsdelen. SWOV pleit er dan ook voor om fietsers zo veel mogelijk te scheiden van motorvoertuigen en waar dit niet kan de snelheid van het autoverkeer te verlagen. Op het fietspad is de fietshelm effectiever.
 
Leidt helmplicht tot minder fietsen?
Het fietsgebruik kan na het instellen van een fietshelmplicht tijdelijk afnemen, maar de studies waarin dit aan de orde komt laten zien dat het fietsgebruik uiteindelijk weer toeneemt. Uit de enkele studies die zijn gedaan naar stimulering van fietshelmgebruik is geen bewijs gevonden van afname van fietsgebruik. Stimuleren van de fietshelm hoeft stimuleren van fietsgebruik dus niet in de weg te staan.
Er is geen wetenschappelijke literatuur gevonden die ingaat op de zorgen dat het dragen van een fietshelm onbedoeld leidt tot het beeld dat fietsen onveilig is. Deze zorgen kan men dus niet onderbouwen of wegnemen.
 
Nemen fietsers en automobilisten meer risico?
Er is geen eenduidig bewijs voor meer risicovol gedrag door fietsers die een helm dragen. Sommige studies vonden zelfs het tegenovergestelde: fietsers met een helm worden geassocieerd met veiliger fietsgedrag. Het is daarbij niet duidelijk of fietsers zich veiliger gedragen vanwege de helm of dat fietsers die zich sowieso veiliger gedragen ook een helm dragen.  
Ook is het niet eenduidig bewezen dat automobilisten minder veiligheidsmarge houden ten opzichte van fietsers.
 

Relevantie

Scroll naar boven