Welke route nemen fietsers van A naar B? is die ingegeven door de beperkingen van de infrastructuur of speelt gedrag hierbij ook een rol? En wat zegt dit over de aanwezige fietsinfrastructuur? Wetenschappers van de Technische Universiteit van Denemarken gebruikten GPS-data van bijna 290.000 fietsritten in groter Kopenhagen tussen september 2019 en mei 2021 om hier inzicht in te krijgen. De resultaten van deze studie zijn onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Sustainable Cities and Society.
 
De GPS-data waren afkomstig van trackers in de fietsairbag Hövding, een opblaasbare helm die fietsers als een band om de nek dragen en die blijkbaar in Kopenhagen veel wordt gebruikt. De wetenschappers bepaalden voor elke fietsrit de verhouding tussen de lengte van de gevolgde route van A naar B en de rechte lijn tussen deze punten, de gerealiseerde omwegratio. Hierin spelen de beperkingen van de infrastructuur een rol, maar ook gedragskeuzes die de fietser maakt. Om de invloed van de infrastructuur uit te sluiten bepaalden ze ook de verhouding tussen de lengte van de gevolgde routes en de kortste route via de bestaande infrastructuur, de gedragsomwegratio. Op deze manier komt boven water of fietsers bepaalde infrastructuur mogelijk bewust mijden.


 
De grafische presentatie van de data (links gerealiseerde omwegratio, rechts gedragsomwegratio) geeft een gedetailleerd beeld van het fietsgedrag en aandachtspunten in de infrastructuur. Zo bieden zones waar meer rechte lijnen dan werkelijke routes doorheen gaan potentie voor het aanleggen van fietsinfrastructuur. Langs hoofdwegen lopen meer werkelijke routes dan hemelsbrede routes, in tegenstelling tot de zones naast die hoofdwegen, wat laat zien dat de goede fietsinfrastructuur langs de hoofdwegen waarschijnlijk fietsers aantrekt.
In het stadscentrum, waar het netwerk fijnmazig is, daalt de gerealiseerde omwegratio ten opzichte van het gebied daar omheen. De gedragsomwegratio stijgt juist, mogelijk vermijden fietsen daar straten met veel voetgangers en autoverkeer. Ook in gebieden met recreatiezones stijgt de gedragsomwegratio. Fietsers rijden er om recreatiezones heen, terwijl de aanname is dat fietsers graag door het groen rijden. Mogelijk speelt het onverharde wegdek hier een rol.
Het is ook duidelijk te zien dat er voor fietsers behoefte is aan een extra brug over het kanaal dat door Kopenhagen loopt. Verder zijn de omwegratio’s in een aantal nieuwbouwwijken groot, fietsers kiezen er vaak voor de wegen met goede fietsinfrastructuur en mijden kortere routes met gemengd verkeer. In het ontwerp van die wijken is daar mogelijk onvoldoende rekening mee gehouden.
 
De studie laat zien dat het gebruik van omwegratio’s als maat voor bereikbaarheid en de methode met dataverzameling via GPS, waarvoor diverse technische alternatieven bestaan, waardevolle inzichten oplevert in de specifieke knelpunten in de fietsinfrastructuur en het gedrag van fietsers.