Fietsparkeerdruk in binnensteden

De fietsparkeerdruk in binnensteden is in toenemende mate een probleem. Gemeenten staan aan de lat om dit op te lossen. Daarbij stuiten zij op vragen over kosten, financiering en alternatieve oplossingsrichtingen voor fietsparkeren. CROW-Fietsberaad heeft daarom Decisio gevraagd om de feitelijke situatie van fietsparkeren in vier binnensteden in beeld te brengen om zo gemeenten te ondersteunen bij dit vraagstuk.
 
In dit onderzoek is de huidige situatie rondom de fietsparkeerdruk in beeld gebracht, zijn kosten van fietsparkeren in beeld gebracht en zijn scenario’s opgesteld om de inzicht te krijgen in het financieringsvraagstuk van de fietsparkeerproblematiek. Dit is gedaan voor vier steden met een historische binnenstad die ons van benodigde informatie konden voorzien: Delft, Haarlem, Zwolle en Amersfoort.
 
Daaruit blijkt dat het fietsparkeertekort in de steden varieert van 750 tot 5.800 plekken. Door het toepassen van fietsparkeernormen kan dit tekort met nul tot vijf procent worden gereduceerd. De structurele kosten voor fietsparkeren en het oplossen van het tekort zijn fors. Deze kosten komen neer op jaarlijks 0,4 tot 5,7 miljoen euro (zie tabel).
 
Samenvatting uitkomsten onderzoek (kosten in miljoenen euro’s)*

	Delft	Haarlem	Amersfoort	Zwolle
Tekort fietsparkeerplekken	3.000	5.800	750**	1.900
Schatting reële reductie tekort door toepassing fietsparkeernormen	<1%	<1%	5%	3%
Schatting huidige structurele kosten per jaar	€ 0,4	€ 1,6	€ 0,8	€ 0,3
Scenario 1 –structurele meerkosten oplossen tekort in openbare ruimte (per jaar)	€ 0,2	€ 0,35	€ 0,05	€ 0,07
Scenario 2 – structurele meerkosten oplossen tekort inpandig (per jaar)	€ 2,1	€ 4,1	€ 0,5	€ 0,8

*uitkomsten gebaseerd op fietsparkeren in centrumgebieden, o.b.v. gesaldeerd fietsparkeertekort en als maatgevend moment de zaterdag middag. **schatting o.b.v. verhouding andere steden.
 

Aanbod, vraag en knelpunten fietsparkeren

De fietsparkeeronderzoeken van de vier steden geven een beeld van het aanbod (de formele stallingsplekken) en de vraag (het aantal geparkeerde fietsen) in een gebied. Maar het totale tekort is niet per definitie gelijk aan het verschil tussen vraag en aanbod. Dit komt doordat een eventueel overschot aan plekken in een bepaald deel van het centrum geen oplossing is voor het tekort in een ander deel van het centrum. In de wordt vaak een afstand van circa 100 meter gehanteerd als een redelijke loopafstand van fietsparkeerplek tot bestemming (voor kortparkeren slechts 50 meter). Het totale tekort van een centrumgebied kan dus beter worden gezien als de optelling van alle tekorten in de verschillende deelgebieden (straten/pleinen). Dit komt dan aanzienlijk hoger uit.
 
Voor kleinere gebieden geldt misschien wel dat het totale tekort het verschil is tussen vraag en aanbod, maar voor bijvoorbeeld het hele centrum niet. Vanwege deze geografische verschillen is in elk van de steden ingezoomd op een focusgebied met een groot tekort aan fietsparkeerplekken. Het blijkt dat juist in deze gebieden het lastig is om nog capaciteit in de openbare ruimte te vinden voor fietsparkeerplekken.
 
De belangrijkste knelpunten rond fietsparkeren voor de vier onderzochte steden zijn een tekort aan fietsparkeervoorzieningen op bepaalde tijden/locaties, gevaarlijke situaties door fout geparkeerde fietsen, te weinig ruimte op trottoirs of pleinen door geparkeerde fietsen en een ‘rommelig en onverzorgd’ straatbeeld door geparkeerde fietsen.
 

Bandbreedte kosten fietsparkeren is groot

Op basis van informatie van de verschillende steden is een bandbreedte voor verschillende type kosten per fietsparkeerplek in beeld gebracht. Vanwege verschillende kostensoorten, definities en constructies (zoals inzet derde partijen voor de exploitatie, verschillende invulling van de handhavingsactiviteiten) is het vergelijken van kosten soms lastig.
 
De kostensoorten waar we op in gaan, zijn kosten voor afschrijving/huur, beheer en onderhoud, exploitatie en handhaving. De kosten kennen een grote bandbreedte en hangen vaak sterk samen met de locatie, het type en/of de omvang van de fietsvoorziening:

• Kosten voor afschrijving/huur (inclusief ruimtegebruik) variëren van 40 euro tot 800 euro jaarlijks per fietsparkeerplek.
• Beheer- en onderhoudskosten variëren tussen 15 euro en 600 euro jaarlijks per fietsparkeerplek. 
• De gevonden bandbreedte voor exploitatiekosten (alleen voor gebouwde/bemenste fietsparkeervoorzieningen) loopt van 24 euro tot 330 euro jaarlijks per fietsparkeerplek.
• In de verdiepingssteden wordt per jaar zo’n 50.000 tot 100.000 euro aan kosten gemaakt die met handhaving samenhangen. Hierbij gaat om zowel coaching van fietsparkeerders als het verwijderen van foutief/te lang geparkeerde fietsen.

 

Fietsparkeernormen

In steeds meer steden worden naast de fietsparkeernormen uit het bouwbesluit, ook aanvullende fietsparkeernormen toegepast. Bijvoorbeeld in Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Rotterdam. Bij nieuwbouwontwikkelingen kan zo voorzien worden in fietsparkeerplekken. Daarbij is de vraag of dit instrument voor binnensteden een bijdrage kan leveren aan de fietsparkeerdruk.
 
Nieuwbouwontwikkelingen en grootschalige herontwikkelingen vinden met name plaats buiten het centrum. De ontwikkelingen die wel in het centrum worden gerealiseerd, liggen qua locatie vaak niet in de gebieden waar de fietsproblematiek het grootst is. Daarnaast kunnen fietsparkeernormen enkel worden toegepast op het netto toegevoegd oppervlak. Dit betekent dat voor binnensteden de toepassing van fietsparkeernormen geen grote bijdrage levert aan het oplossen van de fietsparkeerproblematiek. Naar schatting kunnen fietsparkeernormen leiden tot een reductie van het tekort aan fietsparkeerplekken van nul tot vijf procent. Dit betekent echter niet dat fietsparkeernormen in de binnenstad geen nuttig instrument zijn. Fietsparkeernormen kunnen bijvoorbeeld ook dienen als opening om met ontwikkelaars in gesprek te gaan over financiering van parkeerplekken in de openbare ruimte of elders.
 
Daarnaast blijkt uit de analyse dat met name woningbouwontwikkelingen in potentie tot relatief veel nieuwe fietsparkeerplekken kunnen leiden. Dit geldt ook voor woningsplitsingen. Hoewel ook bij splitsingen in theorie potentie ligt voor een toename van fietsparkeerplekken op particuliere grond, blijkt de praktische toepassing hiervan in binnensteden vaak complex.
 

Scenario’s om inzicht te geven in structurele kosten

Als laatste deel van het onderzoek is gekeken naar de kosten die gemeenten (moeten) maken om te voorzien in voldoende fietsparkeerplekken. Daarbij is als eerste een schatting gemaakt van de jaarlijkse structurele kosten in de huidige situatie. Uit de analyse blijkt dat ook nu al forse kosten gemaakt worden voor fietsparkeren wanneer je de investeringskosten meeneemt als jaarlijkse afschrijving. Vervolgens zijn twee scenario’s doorgerekend om de extra jaarlijkse kosten te tonen die moeten worden gemaakt om het tekort aan fietsparkeerplekken op te lossen. De structurele kosten voor fietsparkeren en het oplossen van het tekort komen neer op jaarlijks 0,4 tot 5,7 miljoen euro nodig. De scenario’s kunnen dienen als hulpmiddel voor steden om de fietsparkeerproblematiek inzichtelijk te maken. Daarnaast kan het inzicht geven in de ordegrootte van kosten van het realiseren van een mix aan fietsvoorzieningen, waarbij het nogal uitmaakt hoe die mix wordt samengesteld.