Geïnspireerd door de start van de Tour de France in Nederland is Tour de Force de naam voor de Agenda Fiets 2020. Het is een gezamelijke agenda van de Verening van Nederlandse Gemeenten (VNG), twee vervoerregio’s, de Unie van Waterschappen (UvW) en de Rijksoverheid. Deze overheden zijn van mening dat ‘de fiets’ veel kansen biedt voor een groot aantal actuele maatschappelijke vraagstukken. Ook de provincies zijn nauw betrokken bij het opstellen van de Agenda Fiets door de steun vanuit het Interprovinciaal Overleg (IPO).

Maatschappelijke ambities

Met de Tour de Force willen de gezamenlijke overheden de komende jaren de ‘kracht van de fiets’ benutten om een forse impuls te geven aan vijf breed gedragen maatschappelijke ambities:

Vitale burgers: bevorderen participatie en gezondheid

• meer mobiliteit voor iedereen
• meer bewegen en minder slachtoffers

Vitale steden: aantrekkelijker maken om in te leven en te ondernemen

• meer kwaliteit in openbare ruimte
• betere bereikbaarheid met minder nadelen

Vitale stedelijke regio’s: wonen, werken en recreëren duurzaam verbinden

Vitaal landelijk gebied: opvangen van krimp en vergrijzing

• behoud van bereikbaarheid, ondanks minder OV
• versterking plattelandseconomie door recreatie

Vitaal Nederland: versterken van nationale bereikbaarheid, groei toerisme en export

• optimaliseren first and last mile voor lange ritten
• meer buitenlandse toeristen en een beter imago
• meer export van fietsproducten en -diensten

Gunstige condities

Nederland kent zeer gunstige condities om de kansen die de fiets biedt ook daadwerkelijk te verzilveren. De bal ligt als het ware voor een open doel. In geen ander land ter wereld biedt de ruimtelijke inrichting zo’n goede basis, is de fietsinfrastructuur zo veilig en comfortabel, is het fietsbezit zo hoog en is de fietsmentaliteit zo sterk geworteld (zie ook bijlage 4). De Tour de Force wil daar op voortbouwen om de ambities te verwezenlijken.

Ter voorbereiding op de Tour de Force heeft het kenniscentrum CROW-Fietsberaad een groot aantal overheden, bedrijven en organisaties geconsulteerd over mogelijke thema’s voor de Agenda Fiets 2020. Welke belemmeringen ervaart men in de dagelijkse praktijk om sterker in te zetten op de fiets? Welke kansen kunnen beter benut worden? En welke initiatieven lopen er al?

De consultatie leverde een brede waaier van thema’s en problemen op, op alle niveaus (zie ook bijlage 1). Van meer uniformiteit in de voorrangsregels op rotondes tot een nationale fietsstimuleringscampagne. Van enkelvoudige fietsongevallen tot de promotie van het toeristisch fietsproduct. Van drukte en snelheden op fietspaden tot de fietsparkeerchaos in binnensteden.

Twee belemmeringen lopen als rode draden door de gesprekken heen. Ten eerste het gebrek aan financiele middelen, met name bij gemeenten. En daarnaast het gebrek aan prioriteit voor ‘de fiets’ bij beslissers en ontwerpers. Bijvoorbeeld onvoldoende prioriteit bij de verdeling van de ruimte (architecten en stedenbouwers), bij de verdeling van de voorrang (verkeerskundigen) en bij de verdeling van de groentijd van verkeerslichten (regeltechnici).

Talrijke initiatieven van overheden, bedrijven en organisaties

De consultatie leert ook dat overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers al talrijke initiatieven ontplooien om het fietsgebruik te stimuleren, om het fietsen nog veiliger en comfortabeler te maken en om eventuele nadelen van het fietsgebruik te verkleinen (zie ook bijlagen 2 en 3).

Het is absoluut niet de bedoeling van de Tour de Force om al deze initiatieven te coördineren en te regisseren. De Tour de Force wil deze initiatieven ondersteunen door gunstige randvoorwaarden te creëren. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om de inzet van beleidsinstrumenten als:

• aanpassing van wetgeving, regelgeving of bevoegdheden;
• nieuwe kennis, data,  argumenten, vaardigheden;
• nieuwe vormen van organisatie;
• nieuwe vormen van financiering;
• stimulering van technologische innovaties.

Bestuurlijke verankering

Een sterk punt van de Tour de Force is de bestuurlijke betrokkenheid van alle overheidslagen. Want hoewel het zwaartepunt van het fietsbeleid bij de lokale overheden ligt, is de inzet van alle overheden noodzakelijk voor het realiseren van de ambities. De Tour de Force biedt voor hen een bestuurlijk afstemmingsplatform. De Tourleiding bestaat uit een vertegenwoordiger namens VNG, IPO^*),  vervoerregio’s, UvW en ministerie van Infrastructuur en Milieu. Deze vijfkoppige Tourleiding komt vier maal per jaar bijeen en heeft als taken:

• nieuwe ploegen aan het werk zetten;
• actuele fietsdossiers volgen en versnellen;
• organiseren van een maatschappelijke fietstafel.

Nieuwe ploegen aan het werk zetten.

De Tourleiding zet op terreinen waarop zij dit nodig acht nieuwe ploegen aan het werk om te onderzoeken en te beproeven hoe gesignaleerde belemmeringen voor fietsgebruik weggenomen kunnen worden en nieuwe kansen kunnen worden benut. Als uitkomst van de uitgevoerde consultaties en analyses zullen in 2015/2016 de volgende ploegen worden ingesteld: de financieringsploeg, de technologieploeg, de ketenploeg, de ploeg van de regionale routes,de gezondheid- & participatieploeg en de ruimtelijke ploeg. In de volgende paragraaf worden deze ploegen toegelicht.

De Tourleiding volgt deze ploegen op de voet, bespreekt de uitkomsten ervan met betrokkenen, en formuleert eventuele aanbevelingen aan (de bestuurscommissies van) VNG, IPO^*), vervoerregio’s, UvW en aan het Rijk over wenselijke aanpassingen, intensiveringen of vernieuwingen van overheidsbeleid. Zo nodig gebruiken de Tourleiders hun mandaat om processen in eigen gelederen te versnellen.

Actuele fietsdossiers volgen

De Tourleiding zal actuele dossiers volgen die van strategisch belang zijn voor de Agenda Fiets 2020 waar momenteel al aan gewerkt wordt door bijvoorbeeld een ambtelijke commissie of een samenwerkingsverband van organisaties (zie bijlage 2). Voorbeelden zijn snelheidsverschillen en drukte op fietspaden, enkelvoudige fietsongevallen, governance stationsstallingen en regelgeving speed pedelec. Bekeken wordt of er raakvlakken zijn met de opdrachten van de ingestelde ploegen, of het nuttig is om verbindingen te leggen, of er mogelijkheden zijn om waarde toe te voegen of via eigen kanalen een duwtje te geven.

Organiseren van een maatschappelijke fietstafel.

Eenmaal per jaar organiseert de Tourleiding een maatschappelijke fietstafel (naar het model van de landelijke Spoor- en OV-tafels) met:

• gemandateerde bestuurders namens VNG, IPO^*), vervoerregio’s, UvW en Rijk (de minister of staatssecretaris van I&M);
• bestuurders van belangrijke marktpartijen, zoals BOVAG, RAI, FIPAVO, vervoerders;
• bestuurders van maatschappelijke organisaties, zoals ANWB, Fietsersbond, Natuur&Milieu, VVN;
• bestuurders van samenwerkingsverbanden, zoals Centrum Aanpak Fietsdiefstal, Platform 31, Stichting Landelijk Fietsplatform.

Naast deze vaste deelnemers (zie bijlage 3) kunnen ook tijdelijk andere organisaties uitgenodigd, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid, sociale zaken, ruimte, technologie en financiën.

Aan de fietstafel worden de actuele dossiers en de aanbevelingen van de ploegen besproken. Het voorzitterschap van de fietstafel rouleert tussen de vijf overheidslagen.

Naast deze taken hebben de Tour de Force, de Tourleiding en de Fietstafel een sterke symbolische functie. Het bestaan van een landelijke Agenda Fiets en het bestuurlijk commitment daarvoor van alle overheidslagen bevestigen de belangrijke rol van de fiets, verhogen de status van de fiets en vormen een krachtige steun voor alle bij fietsbeleid betrokken organisaties en personen. In de consultatie werd dit door verschillende lokale beleidsmedewerkers genoemd als een essentiële impuls voor duidelijkere (politieke) keuzes voor de fiets en als een belangrijke morele ruggensteun voor hun werk. Over de Tour de Force zal daarom gedurende de 5 jaren uitgebreid worden gecommuniceerd.