Naast het slechtere weer is duisternis een belangrijke reden dat het woon-werkverkeer op de fiets in de winter daalt. Het objectieve ongevalsrisico is zo’n 55 procent hoger dan overdag en de kans op een ernstig ongeval groter. Dit komt vooral door de verminderde zichtbaarheid van obstakels en de zichtbaarheid van fietsers voor andere verkeersdeelnemers. Daarnaast is het gevoel van sociale veiligheid in het donker lager. Wetenschappers van de Universiteit Gent deden onderzoek onder gebruikers van vier goed verlichte fietssnelwegen in Oost-Vlaanderen naar wat maakt dat iemand wel of niet fietst in het donker.
 
Frequent, man en snelle fiets
Uit de resultaten blijkt dat vooral fietsers die frequent gebruik maken van een bepaalde route, bijvoorbeeld dagelijks of wekelijks voor woon-werkverkeer, dat vaker ook in het donker doet. Wel kiezen velen voor drukkere routes waar meer sociale controle is, in plaats van afgelegen en ’s nachts minder gebruikte fietssnelwegen. Evengoed ervaren sommigen de fietssnelwegen als veiliger door de afwezigheid van gemotoriseerd verkeer. En tijdens spitsuren is er voldoende fietsverkeer.
De kans dat vrouwen in het donker fietsen ligt 84 procent lager dan die voor mannen. Dit bevestigt resultaten van eerdere onderzoeken. Ze voelen zich minder veilig in het donker en fietsen dan liever op drukkere wegen of samen met iemand.
Bezitters van een e-fiets of speedpedelec rijdt vaker in het donker dan iemand met een ander fietstype. Ze gebruiken hun elektrische fiets vaak voor woon-werkverkeer en als er gevaar dreigt kun je er snel mee wegkomen. Bakfietsen gebruikt men minder vaak vanwege de slechte zichtbaarheid van obstakels. Tenslotte rijden mensen beduidend minder vaak op een racefiets in het donker.
 
Jeugd en landelijk gebied
Leeftijd en woonplaats spelen ook een rol bij fietsen in het donker maar hebben minder invloed dan frequentie, geslacht en fietstype. 65-plussers fietsen minder vaak in het donker en hebben daar ook minder aanleiding toe. Jongeren van 11-17 jaar fietsen wel regelmatig in het donker, van en naar school. Ze hebben minder toegang tot alternatieven als de auto. Mensen die in de stad wonen zijn minder geneigd in het donker te fietsen dan inwoners van landelijke gebieden. Er zijn hier ook minder alternatieven, zoals openbaar vervoer.
 
Beleid
Verlichting kan zowel de objectieve als de subjectieve veiligheid vergroten maar er is meer nodig om mensen in het donker op de fiets te krijgen. Beleidsmaatregelen zouden zich volgens de onderzoekers moeten richten op de behoeften van doelgroepen, en het fietsen voor vrouwen en mensen met een gewone fiets in het donker aangenamer te maken. Daarnaast kan men snellere elektrische fietsen faciliteren met bredere fietspaden, zonder obstakels en met een duidelijke markering. In het algemeen zou het fietsverkeer meer prioriteit moeten krijgen.
 
Achtergrond
De resultaten van de studie, die in mei is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Transport Policy, zijn gebaseerd op een vragenlijstonderzoek waaraan 842 fietsers deelnamen die gebruik maakten van delen van vier fietssnelwegen in Oost Vlaanderen die recent nieuwe verlichting hebben gekregen. Met 26 van deze deelnemers hielden de onderzoekers daarnaast een diepte-interview over hun fietservaringen in het donker.