Fietsveiligheid aanpakken? Verbind beleidsterreinen zodat je echte stappen zet

  • Soort:Nieuws Fietsberaad
  • Datum:06-03-2020
Het probleem van fietsveiligheid wordt vooral benaderd vanuit het perspectief van infrastructuur en mobiliteit. Volgens Joep Tiernego, winnaar van de Tour de Force innovatieprijs 2019, is die blik te beperkt. De fiets beweegt zich door het hele systeem en dat moet in beweging worden gebracht.

SAMbyHAN-sportburgemeester-small.jpg
bron foto: HAN

“Infra en mobiliteit zijn technische jongens. Geschoold in modellen en berekeningen. Ze hebben minder oog voor gedrag en beleving. De sociale kant is simpelweg niet hun specialiteit. Als een fietser zich onveilig voelt, gaat hij niet fietsen. Als je een fietspad aanlegt gaan mensen niet automatisch daaroverheen. Gevoel wordt, denk ik, te veel onderschat. We kunnen een wereld winnen door juist de sociale kant erbij te betrekken.”
 

Nederland fietsland?

Als sportburgermeester van Arnhem (de stad was European City of Sports 2018) komt Tiernego in 2018 in contact met wijkteams in de Arnhemse wijk Malburgen. Immerloo, een deel van deze wijk, wordt gezien als één van de meest kansarme buurten van Nederland. Tijdens zijn gesprekken in de buurt ontdekt Tiernego dat een te groot deel van de scholieren in de buurt niet kunnen fietsen en dat de ouders hen dit ook niet kunnen leren.
 
“Het voelt heel raar dat in een land als Nederland kinderen niet kunnen fietsen. Een vakdocent in de wijk vertelde dat men vroeger met de kinderen op fietskamp ging. Maar dat dit tegenwoordig niet meer kan; na een kilometer liggen er al drie leerlingen op hun gat.”
 
Tiernego besluit zich hierin vast te bijten. Waarom wordt de fiets minder gebruikt? Heeft het met de verkeersituatie te maken? Om de school bevindt zich veel autoverkeer en het verkeersgedrag van bestuurders rond de school is ook niet altijd veilig. Rapporten spreken over 10.000 verkeersongelukken binnen een jaar in een straal van 150 meter rond basisscholen. 
 

Op onderzoek in de buurt

Vanuit de Hogeschool Arnhem (HAN) zet hij een onderzoeksproject op. Centrale vraag van het project is: hoe kun je ervoor zorgen dat elk kind in Malburgen veilig naar school kan fietsen? Tiernego stelt de vraag aan scholieren, docenten, ouders en professionals in de wijk. “Ik kreeg allerlei bijzondere antwoorden, zeker van kinderen, zoals: ‘iedereen die door rood rijdt wordt beschoten met een verfpistool’. Alles bij elkaar kwamen er zo’n 200 ideeën binnen”
 
Het werd Tiernego al snel duidelijk dat de gebruikelijke manier van faciliteren vanuit de infra en mobiliteitshoek niet voldoende is om zijn doel te bereiken. Een veilig fietspad is volgens hem niet genoeg: “Als je broccoli voor de neus van een kind zet en hij lust het niet, dan eet hij het niet. Dan heb je goed een gezonde maaltijd gefaciliteerd, maar hoe zorg je dat iemand iets genoeg kan waarderen zodat iemand uit zichzelf iets gaat doen?”
 

Imagoprobleem van de fiets

De drempel om de fiets te pakken blijkt hoog te zijn in een wijk als Malburgen. Veertig procent van de inwoners in Malburgen zijn van niet-westerse afkomst. De fiets heeft onder hen een armoede-status, terwijl ze graag willen laten zien dat het goed gaat. Bovendien is 50% van deze groep eerste generatie migrant. Hierdoor is de kans groter dat ze niet kunnen fietsen en het dus ook niet aan hun kinderen kunnen leren. 
Tiernego ziet een oplossing voor dit probleem door fietsen leuk en interessant te maken voor kinderen: “Als je kijkt naar de literatuur, zie je dat iets leuk moet zijn. Dan wil je het leren. We benaderen het probleem momenteel op een Westerse manier; we faciliteren vooral het kunnen. We moeten aansluiten op de belevingswereld van de nieuwe Nederlander.”
 
Om de fiets interessanter te maken zet Tiernego niet in op de stadsfiets, maar de BMX. “Het gaat om status en gevoel. De BMX heeft het imago van een extreme sport. Je haalt met een BMX de focus van veiligheid weg en verplaatst het naar het speelse, het leuke. Kinderen willen ergens goed in zijn. Het zou heel mooi zijn als we om de BMX een cult kunnen creëren in de wijk.” 
 

Fietslessen als graadmeter

Vanuit de HAN organiseert hij samen met Paul Klotz en zijn wielersport studenten van het Rijn IJssel CIOS Arnhem (MBO) fietslessen voor de kinderen in de wijk. In deze vier lessen leren kinderen basisvaardigheden. De lessen worden gegeven door jongvolwassenen. Tiernego noemt dit “stoere voorbeelden voor de kinderen in de wijk” die een belangrijke rol spelen bij “het willen leren fietsen”.
 
Tiernego ziet ook dat met slechts vier lessen het fietsplezier en daarmee de fietsveiligheid nog niet geborgd is. Voor hem zijn deze lessen vooral een start en een indicatie: “Ze maken de situatie in de stad inzichtelijk. Welke zaken er nog niet op orde zijn en welke beweging er op gang moet komen. Want als het alleen bij de vier lessen blijft en de kinderen geen mogelijkheid hebben om verder te spelen op een fiets, dan is na twee weken alle investering weer weg.”
 

Domeinoverstijgend

Borging blijkt een complexe opgave: “De fiets beweegt zich door een heel systeem. Een element van het systeem aanpakken heeft geen zin. Het is meer dan alleen het potje verkeer. Het raakt ook aan armoede. Kinderen die niet kunnen fietsen zijn beperkt in mobiliteit en beginnen daardoor kansen te missen. Het raakt gezondheid. Het raakt milieu. Het raakt onderwijs.”
 
Wat voor Tiernego begon als een klein project in de vorm van fietslessen is intussen veranderd in een grote klus om de verschillende partijen bij elkaar te brengen. “Ik denk dat veel meer belangen goed te verbinden zijn. Als we maar goed luisteren naar elkaars belangen. Mijn talent is verbinden. Snappen dat iedereen weet wat er speelt en nodig is.” 

Dankzij de Tour de Force innovatieprijs kan hij hier meer tijd aan besteden. ”Er moeten opdrachten naar sportbedrijven dat er structureel fietslessen komen. Ik kan dankzij de prijs nu één dag extra in de week tijd besteden dat dit een onderdeel wordt in het lokaal sportakkoord.” 
 

De toekomst

Het samenbrengen van partijen heeft al vruchten afgeworpen. De Rotery Club Arnhem- Oost heeft tien fietsen gedoneerd aan scholen zodat het Sportbedrijf Arnhem, Rijn IJssel CIOS Arnhem, vakdocenten of hun stagiaires daar les op kunnen geven aan kinderen. “Het plan is dat we naast de huidige lessen na de zomer ook lessen kunnen geven voor kinderen die niet kunnen fietsen. We willen In 2021 lessen als side-event naast het WK BMX organiseren. We hopen dat dankzij de lessen iedereen mee kan doen aan de andere side-events. Tegen die tijd moet ook de fietsnota rond zijn. Dan heb ik gewerkt om via verschillende kanalen de fietsbelangen bij elkaar te brengen en het systeem in beweging gebracht.” 

Relevantie

Terug naar 'Kennisbank'
Submenu openen

Fietsveiligheid aanpakken? Verbind beleidsterreinen zodat je echte stappen zet

Scroll naar boven